Kenya, ambayo kwa muda mrefu imekuwa ikisifiwa kama nguzo ya demokrasia barani Afrika, sasa inakabiliwa na ukosoaji mkali wa kimataifa kufuatia madai ya matumizi ya nguvu kupita kiasi na ukiukaji mkubwa wa haki za binadamu dhidi ya raia wake.
Mnamo Julai, Seneta wa Marekani James Risch aliwasilisha marekebisho bungeni ili kutathmini upya hadhi ya Kenya kama “Mshirika Mkuu wa Marekani asiye mwanachama wa NATO (MNNA)”. Hatua hiyo inalenga kuashiria kwamba ushirikiano wa kimataifa lazima ujengwe juu ya msingi wa kuheshimu haki za binadamu.
Kwa miaka mingi, Kenya imejijengea sifa ya kuwa kinara wa utawala bora: uchaguzi wa kila miaka mitano, katiba mpya na yenye nguvu, na ubadilishanaji wa madaraka kwa amani. Tangu mwanzo wa 2025, Kenya ni mwanachama wa Baraza la Haki za Binadamu la Umoja wa Mataifa — kama ishara ya uaminifu wa kimataifa kwake.
Hata hivyo, ripoti za matumizi ya nguvu dhidi ya maandamano ya amani ya vijana wa “Gen Z” kuanzia 2024 hadi 2025 zimechafua taswira hiyo. Waandamanaji walikuwa wakipinga ufisadi, kodi na ukosefu wa usawa, lakini serikali ilijibu kwa kuwatuma polisi wa kupambana na ghasia, washambuliaji wa kulenga shabaha (snipers) na maafisa wasiojulikana waliovaa kiraia. Watu walitekwa mchana kweupe, kushikiliwa bila mashtaka, kuteswa na baadhi kuuawa.
Kilio kikubwa zaidi kilikuja pale serikali ilipoanza kuhusisha waandamanaji na sheria za kupambana na ugaidi, hatua ambayo wanaharakati wanaiita ni “kuziba midomo ya kidemokrasia kwa kivuli cha usalama”. Tarehe 7 Julai 2025 (Saba Saba), takribani vijana 50 waliuawa kwa risasi karibu — idadi kubwa zaidi katika historia ya maandamano nchini.
Licha ya kushutumiwa vikali, Waziri wa Usalama wa Ndani Kipchumba Murkomen ameripotiwa kuwaambia vikosi vya polisi kuwa “hawataguswa na uchunguzi”. Hatua hiyo imeibua maswali makubwa kuhusu uwajibikaji wa serikali.
Wakati huohuo, msimamo wa Kenya wa kudaiwa kuwa karibu na kikundi cha RSF cha Sudan — kinachotuhumiwa kwa mauaji ya halaiki na unyanyasaji wa kingono — kumezua taharuki kimataifa. Wachambuzi wanasema hatua hiyo inaharibu jukumu la Kenya kama mpatanishi wa amani kanda ya Afrika Mashariki.
Mbali na athari za kimaadili, hali hii inatishia uchumi: wawekezaji wanapata shaka, misaada ya maendeleo inaanza kuchunguzwa upya, na watalii wanaingiwa na hofu juu ya usalama.
Kenya sasa iko njia panda: itaendelea kuwa taifa linalosimamia demokrasia na haki za binadamu, au itaanguka katika mkono wa utawala wa kiimla? Heshima yake ya kimataifa, iliyojengwa juu ya uadilifu na utu, imo katika hatari kubwa kupotea.
Wakenya wamesalia na uamuzi wa kufanya — kuikumbusha serikali dhamira yake ya kulinda katiba na maisha ya raia, au kuruhusu nchi yao izame zaidi kwenye giza la ukandamizaji.
